İLERİYİ DÜŞÜNEN LİSANS ÖĞRENCİLERİNE TAVSİYELER

Bu bölümde Türkiye’de veya yurt dışında lisansüstü eğitimi düşünen lisans öğrencilerine yararlı olacağını düşündüğümüz kısa açıklamalarda ve tavsiyelerde bulunacağız. Bu açıklamalar ve tavsiyeler öğrencilerin çok geç kalmadan başvuru sürecini tanımaları ve gerekli hazırlıkları yapmaları açısından yararlı olacaktır.

Lisansüstü Eğitim için Önemli Noktalar

  • Not ortalaması

Kılavuz boyunca okuduklarınızdan da anlayacağınız gibi not ortalamanızın düşük olması size fazladan zorluk çıkartacak, hatta bazı durumlarda başvurmanızı engelleyecektir. Okullar genelde adaylardan belli bir seviyenin üstünde not ortalaması ister, hatta bazı durumlarda sadece başvuru formlarını istediğiniz zaman bile size göndermeden önce “Not ortalamanız belirttiğimiz seviyenin üstünde mi?” diye sorarlar. Bu seviyenin tam olarak kaç olacağı okulun kalitesine bağlıdır. Çok istediğiniz bir hocaya başvuramaz duruma düşmemek için siz mümkün olduğu kadar yüksek bir ortalamayla mezun olmaya bakın. Bunun diğer yararlarını da ileride göreceksiniz. Eğer not ortalamanızla ilgili şüpheleriniz varsa kılavuzdaki not ortalamasıyla ilgili bölümü okumadan geçmeyin.

  • Yabancı dil

Yurtdışındaki eğitiminizi başarıyla tamamlayabilmek için gideceğiniz okulda derslerin okutulduğu dile hakim olmanız çok önemlidir. Yabancı bir öğrenci olduğunuz için değerlendirme komitesi buna özel önem verecek, sizin yabancı dil hakimiyetinizin işaretlerini arayacaktır. Bu nedenle TOEFL ve girerseniz TSE’ye sıkı çalışmanız çok önemli. Ancak yabancı dilde temel sorunlar çekiyorsanız, sınav sonuçlarınız yüksek gelse bile gittiğiniz yerde zorlanacaksınız. Bu yüzden sınav için değil, öğrenmek için çalışın. Eğer Türkiye’de İngilizce eğitim veren bir üniversitede okuyup da yurt dışında İngilizce eğitim almak için başvuracaksanız çok önemli bir şansa sahipsiniz. Dört sene boyunca diliniz kendiliğinden gelişecektir. Ancak bu yeterli olmayabilir. Siz de gereken aktif çabayı göstermelisiniz. Kendinizi derslerde İngilizce konuşmak için zorlamalı, bilmediğiniz kelimeleri sözlükten bakma alışkanlığı kazanmalısınız. Ancak bu tür bir çabayla dört sene sonunda lisansüstü seviyede okutulan İngilizceye hazır hale gelebilirsiniz. Bu sadece kabul almanız için değil, asistanlık almanız için de gereklidir.

  • Araştırma deneyimi

Araştırma deneyiminin önemi, sizin motivasyonunuzun, akademik kapasitenizin ve ilgi alanlarınızın doğrudan göstergesi olmasından gelir. Derslerde verilen zorunlu proje ödevleri bir açıdan yalnızca dersi geçmek için yapılmak zorundadır. Ancak siz bu tür ödevleri ödev olmaktan çıkarabilir, kendi seviyenizde kaliteli bir ürün ortaya çıkarabilirsiniz. Ders içinde seçmeli olarak verilen projeleri de bu şekilde değerlendirebilirseniz karlı çıkarsınız. Ders dışında kendi girişiminizle başlatacağınız veya dahil olacağınız araştırmalar sizin ne kadar motive olduğunuzun sağlam kanıtı olacaktır. Araştırmalar sırasında kazanacağınız teknik beceriler de sizi bu deneyimden yoksun kalanlardan birkaç adım öne çıkaracaktır. Araştırma deneyiminizi isterseniz her yıl düzenlenen Psikoloji Öğrencileri Kongresi’ne taşıyarak, bildiri sunma deneyimini erkenden edinmeye de başlayabilirsiniz. Hatta bu bildirileri öğrenci dergilerinde yayımlamaya çalışırsanız, çok önemli yol katetmiş olursunuz.

  • Öğrenci asistanlığı

Bölümünüz size öğrenci asistanı olma olanağı veriyorsa bunu mutlaka değerlendirin. Bu, ileride lisansüstü eğitim masraflarınızı karşılamak için yapacağınız asistanlığın bir provasıdır ve sizi değerlendirecek olan kurul da bunu da göze alacaktır. Öğrenci asistanlığının en büyük avantajlarından birisi sadece derslerle sınırlı kalan öğrencilerden daha fazla kaynağa ulaşma imkanı yaratmasıdır. Bu araştırma deneyimi olabilir, bölümünüzdeki teknik olanakları daha iyi bilmeniz veya bunlardan yararlanma hakkına sahip olmanız olabilir. Size model olacak öğretim üyelerini yakından izleme olanağı bulacak, size başvurunuz konusunda çok yardımı dokunacak bu insanlarla ilişkilerinizi geliştirebileceksiniz.

  • Gönüllülük

Akademik beceriler sadece öğrenmekle değil, uygulamakla da geliştiği için gönüllü olarak katılma olanağı gördüğünüz faaliyetleri öğrendiklerinizi uygulayarak ve bir yandan da içinde yaşadığınız toplumun ve çevrenin gelişmesine katkıda bulunarak değerlendirebilirsiniz.

  • Toplantılar ve çalışma grupları

Akademik beceriler yalnızca bölümünüzde elde edilmez. Bilimsel toplantılara elinizden geldiğince katılmaya çalışın. Örneğin, iki yılda bir düzenlenen Ulusal Psikoloji Kongresi sizin için iyi bir deneyim olacaktır; kaçırmamanızı salık veririz. Daha ender de olsa, öğrencilere uygun çalışma gruplarında becerilerinizi geliştirme olanağı da bulabilirsiniz. Örneğin, her yıl yıl düzenlenen Psikoloji Öğrencileri Kongresi hem bilimsel toplantıları hem de çalışma gruplarını içerdiği için çok önemli bir olanaktır; kesinlikle kaçırmamalısınız. Avrupa Psikoloji Öğrencileri Birlikleri Federasyonu (EFPSA) yalnız öğrencilere yönelik yaz okulları düzenlemektedir: bu olanak da artık Türkiye’den öğrenciler için ulaşılabilir bir olanak olmuştur.

  • Mesleki dernek üyelikleri

Psikolojiyle ilgili derneklere üye olmanız tek başına bir şey ifade etmemekle birlikte sizin profesyonel yaklaşımınızın ve kendinizi akademik hayata hazırlamanızın bir parçasıdır. Dernek üyeliklerinin size getireceği birden çok yarar olabilir. Örneğin dernek üyeliği size alanınızla ilgili yayınlara daha kolay yoldan ulaşma, o alanda çalışan insanları tanıma, etkinliklerden ve özel olanaklardan (örn., asistanlıklar) haberdar olma olanağı sağlar. Dernek faaliyetlerinde aktif rol alarak belki ileride bir psikolog olarak çalışacağınız Türkiye’de psikolojinin gelişmesine katkı yapabilirsiniz. Türk Psikologlar Derneği’nin yerel bir şubesiyle bu konuda temasa geçebilirsiniz. Bunun dışında bazı yabancı dernekler öğrencilere çok uygun bir ücretle, hatta ücretsiz dergi aboneliği sağlamaktadır. Üniversitenizin kütüphanesine gelmeyen veya ilgilendiğiniz bir alandaki yabancı çalışmaları yayınlayan bilimsel bir dergiye üye olabilir, bir yandan literatür bilginizi, bir yandan yabancı dilinizi geliştirirken, bir yandan da yurtdışında başvurabileceğiniz kişileri belirlemek için bir temel oluşturabilirsiniz.

Başlangıç olarak psikoloji e-posta listesine üye olabilir, bu sayede alanda çalışan akademisyen ve öğrencilerle iletişim kurabilir, araştırmalardan, etkinliklerden, vs. haberdar olabilirsiniz. Psikoloji listesine psy-l@yahoogroups.com adresine e-posta atarak üye olabilirsiniz.

  • Öğretim üyeleri ile iletişim

Öğretim üyeleriyle iletişim hem kendi bölümünüzdeki öğretim üyeleri ile olan diyaloğunuzu hem de başvuracağınız programdaki öğretim üyeleri ile yazışmalarınızı kapsar. Hocalarınız size bilgilerini ve birikimlerini aktarmakla görevli olduğu gibi siz de onların deneyimlerinden yararlanmakla, onlara soru sormakla, onların aktardıklarını değerlendirmekle görevlisiniz. Bu etkileşim olmadan sizin lisans eğitiminizi tam kapasiteyle değerlendirmeniz mümkün değildir. Başvuru sürecini de, hocalarınızla diyaloğunuzu sürdürmeden tamamlamanız çok zordur. Bu kılavuzu okurken de görmüş olmalısınız ki, başvurularla ilgili buraya koyduğumuz hemen hemen her maddede size öğretim üyelerine danışmanızın önemini hatırlatıyoruz. Bu yüzden en baştan başlayarak öğretim üyelerini tanımaya, onlarla seviyeli, iki tarafa da yararlı ilişkiler geliştirmeye, size vermeye hazır oldukları şeyleri alıp değerlendirmeye istekli olmaya ve onlara karşı saygılı ve güleryüzlü olmaya özen gösterin. Bunu söylerken elbette karşılıklı iyi niyeti varsaymaktayız ve bu varsayımın her zaman işlemediğini biliyoruz. Ama her ilişkide olduğu üzere bu ilişkilerde de çaba gereklidir. Lisansüstü eğitime devam ederseniz, buradaki öğretim üyeleri-öğrenci ilişkileri daha yakın olduğu için, göreceksiniz ki öğretim üyeleri ile olan ilişkiniz kendi potansiyelinizi gerçekleştirmek ve aldığınız eğitimin hakkını vermek adına büyük önem taşıyor.

Aynı şeyler yurt dışı başvurularında iletişime geçeceğiniz öğretim üyeleri için de geçerlidir. Ancak onlarla, en azından kabul alıp onlarla çalışmaya başlayana kadar, çok daha yüzeysel ve kısa ilişkileriniz olacaktır. Yine de internet sayesinde yurt dışındaki kişilerle çok kısa aralıklarla yazışma olanağı artık var. Bunu kullanarak kendinizi tanıtın ve karşınızdaki kişiyi tanımaya çalışın. Daha önce bahsettiğimiz gibi, yurt dışındaki öğrencilere öğretim üyeleri ile ilgili bilgi sormanızda, hatta bu öğrencilere nasıl ulaşacağınızı öğretim üyelerine sormanızda hiçbir sakınca yoktur.

Size tavsiyemiz, öğretim üyeleri ile yazışmaya başlamadan önce İngilizce resmi hitap şekillerini öğrenmenizdir. Öğretim üyelerine Dr. diye hitap etmeniz uygundur. Yazılarınızın sonuna İngiliz resmi yazı dilinin kurallarına uygun bir bitiş ekleyin. Yazılarınızda anlamını çok iyi bilmediğiniz dil öğeleri kullanmayın, hatta başta yazılarınızı dili iyi bilen birisine kontrol ettirin. Her yazışmanız için bunu yapamayabilirsiniz ancak yazışmalarınız için şablonlar hazırlarsanız (örn., kendinizi tanıtmak ve iletişime geçme nedeninizi anlatmak için göndereceğiniz ilk mesaj için bir tane, öğretim üyelerinin o programa başvurmanız konusunda düşüncelerini öğrenmek için bir tane, vs.) bu şablonları kontrol ettirebilirsiniz. Kabul edilirseniz, öğretim üyeleri ile lisans döneminde olduğundan çok daha yakın bir ilişki kuracaksınız ve lisans için söylediklerimizin belki de iki katı öğretim üyesi-öğrenci ilişkisi için geçerli olacak.  

Başvurunuzu Güçlendirmek için Lisans Eğitimi Boyunca Yapabilecekleriniz

Lisans eğitimini ciddiye almamış bir öğrencinin son seneye geldikten sonra başvurusunu güçlendirmek için yapabileceği çok fazla şey kalmamaktadır. Eğitiminiz boyunca birçok şeyi önceden planlamış olmanın ne kadar önemli olduğunu göreceksiniz. Başvuru süreci de aslında başvuru formlarını postaya vermenizden çok önce başlıyor. Lisans eğitiminize başlar başlamaz zamanına göre bazı noktalara dikkat ederek ilerlemeniz için aşağıdakine benzer bir programı aklınızda bulundurun. Bunun yararı kontrolünüz altında olan etkenleri, onlar artık kontrolünüzden çıkmadan önce, sizin lehinize çevirmek olacaktır. Gerisi biraz da şansınıza bağlı.

Birinci Sene

1.      Lisans eğitiminize başlar başlamaz dikkat etmeniz gereken en önemli noktalardan birisi derslerinizi ciddiye almak, ders saatlerinde zamanında sınıfta olmak, derse katılım göstermek, verilen okuma ve ödevleri zamanında yapmak ve sınavlara hazırlanmak, kısaca derslerinizde gösterebileceğiniz en yüksek performansı daha baştan göstermek. Unutmayın ki, ilk yıldaki dersleriniz lisans eğitimindeki en kolay derslerdir. Bunun önemi, not ortalamanızın bir kere düşmesi durumunda bir daha yükselmesinin daha zor olmasından geliyor. Derslerde göstereceğiniz performans hem not ortalamanızı yüksek tutmanıza hem de daha sonra size asistanlık teklif edebilecek veya referans yazacak olan hocalarınıza kapasitenizi ve ilginizi göstermenize yarayacaktır. Son senenize geldiğinizde not ortalamanızı yükseltmek için hemen hemen hiç şansınız kalmayacaktır. Tam tersi bir duruma düşüp önce yüksek sonra düşük performans göstermeniz de sizi kötü etkileyebilir çünkü çoğu okul son iki senedeki notlarınızı özel olarak dikkate alacaktır. Özetle, ister seçmeli ister zorunlu olsun, ister hoşunuza giden ister gitmeyen bir ders olsun, ister birinci ister son sınıfta olun aldığınız derslerde gösterebileceğiniz en yüksek performansı göstermeye bakın. Lisansüstü eğitime başlarsanız, lisans döneminde bunu yapmak için bol bol zamanınız olduğunu farkedeceksiniz.

2.      Bölümünüzde düzenlenen etkinliklere (konuşma, çay, vb.) katılın. Bu hem öğretim üyelerini hem de psikolojinin farklı alanlarını daha iyi tanımanız için iyi bir fırsattır. Bölümünüzün bir öğrenci topluluğu varsa kaydolun ve ne tür etkinliklere katkıda bulunabileceğinizi araştırın. Türkiye’deki psikoloji toplulukları son zamanlarda çok önemli etkinlikler düzenlemeye başlamışlardır. Ulusal öğrenci dergilerine ve kongrelere katkı yapmanız profilinizi güçlendireceği gibi bir lisans öğrencisi olarak yapabileceğiniz en önemli faaliyetler arasında yer almaktadırlar.

3.      İleride işinize yarayabilecek beceriler geliştirmeye çalışın. Günümüzde her şey bilgisayarlarla yapıldığından bilgisayar becerilerinizi geliştirin. Başvuru sürecinde de çok işinize yarayacağı için interneti nasıl kullanmanız gerektiğini öğrenin.

4.      Psikoloji eğitimi dışında yaptıklarınız da özgeçmişinizi (CV) güçlendirebilir. Bunun için hazır vaktiniz varken üniversitenizin size sunduğu olanakları iyi araştırın. Hobilerinizi geliştirebilirsiniz, değişik öğrenci topluluklarına katılabilirsiniz, değişik bölümlerden dersler alabilirsiniz. Farklı alanlarda faal veya başarılı bir insan olmanız şart olmasa da böyle bir fırsatınız varsa kullanın.

İkinci Sene

İstatistik ve araştırma yöntemleri derslerini almış olduğunuzu varsayarsak artık araştırma projesi yürüten öğretim üyelerine danışıp onlarla birlikte çalışıp çalışmayacağınızı sormaya başlayabilirsiniz. Araştırmalara katılmanız istatistik, veri toplama, insanlarla diyalog kurma ve birlikte çalışma becerilerinizi geliştirecek, öğretim üyeleri ile diyaloğunuzu artıracak, hangi alanlarda hangi yöntemleri kullanarak çalışmaktan hoşlandığınızı görmek için size fırsat oluşturacaktır. Araştırma tecrübenizin olması lisansüstü başvurunuzda çok önemli bir avantajdır.

Üçüncü Sene

1.      Araştırma tecrübesi kazanmak için hala geç olmadığını unutmayın. Bazı durumlarda ikinci sınıfta bu fırsatınız olmayabilir. Vazgeçmeniz büyük bir hata olur. Siz öğretim üyelerinin kapısını aşındırmaya devam edin. Dersler bünyesinde kapsamlı literatür taraması yapmak, araştırma yapmak için çekinik davranmayın.

2.      Eğer belli bir araştırma tecrübesi edinmişseniz ve bunlar arasında kendi başınıza veya öğrenci arkadaşlarınızla yürüttüğünüz araştırmalar da varsa bunları öğrenci kongrelerine ve öğrenci dergilerine gönderin. Yaptığınız çalışmanın başkaları tarafından tanınması onun kalitesini de göstereceğinden değerini artıracaktır. Sadece “böyle bir araştırma yaptım” demektense CV’nize ekleyeceğiniz bir kongre sunumu veya yayın çok daha somut ve etkileyici bir maddedir. Öğretim üyeleri ile çalışıyorsanız, sunum veya yayın olabilecek bir çalışma yapmak niyetinizi onlara söyleyin. Olanaklara davet çıkarın.

3.      Eğer okul dışında bir yerde çalışıyorsanız işinizin mümkün olduğu kadar psikolojiyle ilgili bir şey olmasına uğraşın. Özellikle klinik psikoloji eğitimi almak isteyenler için staj büyük önem taşımaktadır. Staj yapmak için üçüncü sınıf yazı çok iyi bir zamandır. Üniversitenizde kariyer planlama merkezi varsa oradan staj ve iş imkanlarını araştırın. Öğretim üyeleri de bu konuda size yol gösterebilir ve olanaklar sunabilirler.

4.      Kafanıza yurtdışına başvurmayı koyduysanız üçüncü sınıf boyunca GRE için hazırlanmanız yüksek puan almanıza yardımcı olacaktır. GRE sınavının özellikle sözel kısmı İngilizcesi ne kadar iyi olursa olsun tüm öğrenciler için ancak sistemli ve uzun vadeli bir çalışma planıyla yüksek puan alınabilecek bir kısımdır. Unutmayın, GRE Sözel soruları anadili İngilizce olan kişilere bile zor gelebilmektedir.

Üçüncü Sene Yazı ve Dördüncü Sene

Lisansüstü eğitim başvuru sürecinin üçüncü sınıfı bitirdiğiniz yaz başlaması yerinde olacaktır. Aşağıdaki zaman programı başvuru son tarihlerinin Ocak ayı içerisinde olduğunu varsayarak hazırlanmıştır.

  • Haziran-Temmuz

Daha önce başlamadıysanız ve gerek görüyorsanız GRE genel (ve gerekeceğini biliyorsanız alan) testi, TOEFL ve diğer sınavlar için çalışın. İngilizcesi iyi olan öğrenciler için TOEFL’a çalışmak gerekli olmayabilir veya az bir çalışma yetebilir. Ancak GRE’den iyi bir puan alabilmek için en geç yaz başında, mümkünse daha önceden, çalışmaya başlayın.

  • Ağustos

Hangi okullara başvuracağınızı araştırın. Buna ilişkin kararınızı ay sonunda vermiş olmaya çalışın ki, hemen gereken başvuru formlarını isteyebilesiniz. Başvuracağınız okulları belirlemenin kolay bir iş olduğunu düşünmeyin. Bunun için çok zaman harcamanız gerekebilir. Bu süre içinde bölümlerin internet sitelerinden öğrenebildiğiniz kadar bilgi öğrenin, öğretim üyelerinin çalışmalarını gözden geçirin ve kabaca bir okul listesi ortaya çıkmaya başlayınca okulun bulunduğu yerdeki yaşam koşulları gibi ek bilgileri araştırın.

  • Eylül

Bir aylık bir çalışmayla GRE, TOEFL ve diğer sınavlara girebiliyorsanız en geç Eylül ayı boyunca bu sınavlara çalışın ve ay sonuna doğru sınav kaydınızı yaptırın. Tüm sınavlara birden bir ay çalışarak çok iyi puanlar alacağınızı düşünmek gerçekçi olmayabilir. Bu sınavlara üçüncü sınıfı tamamladığınız yaz çalışmaya başlamak işinizi kolaylaştırıp programınızın sıkışmasını engeller. Bu biraz da size bağlı bir şey. Örneğin İngilizceniz çok iyiyse TOEFL’a çalışmadan gireceksinizdir. Kendi başınıza disiplinli çalışmakta sorun yaşamıyorsanız bir aylık sıkı bir çalışmayla GRE’den yeterli puanlar alabilirsiniz ancak böyle bir stratejinin riskinin de fazla olduğunu gözönünde bulundurun. Sınavlarla ilgili işlerin dördüncü sınıf dersleriniz ağırlaşmadan bitmiş olması daha iyi olacaktır.

  • Ekim

Öğretim üyelerine referans mektubu istediğinizi söylemeye başlayın. CV’nizi ve niyet mektubunuzu hazırlayıp öğretim üyelerine okutun ve gerekli düzeltme ve eklemeleri yapın. Transkriptlerinizi almak için başvurun. Eğer daha önce yapmadıysanız başvuracağınız programda çalışan öğretim üyeleriyle temasa geçip onlara kendinizi tanıtmanız, ilgi alanlarınızı anlatmanız iyi bir izlenim bırakacaktır.

  • Kasım

GRE alan testine girin. İlk kaydınızı Kasım için yaptırırsanız ve bir aksilik söz konusu olursa Aralıktaki sınava kayıt olabilirsiniz. Üniversite başvuru ücretleri için bankalardan çek hazırlatın. Başvuru formlarını doldurun. Transkriptlerinizi ve referans mektuplarınızı toplamaya başlayın. Niyet mektubunuzun son halini belirleyin. Başvurduğunuz okula has bir belge, vs. varsa bunu hazırlayın. Başvurunuzda eksik bir madde kalıp kalmadığını kontrol edin.

  • Aralık

Başvuru paketlerinizi hazırlayıp postaya verin. Son tarihten en geç iki hafta önce postaya vermiş olun. Bazı okullar burs için başvuran adaylara başvurularını son tarihten daha önce (genelde onbeş gün - bir ay) göndermelerini tavsiye ederler. Eğer daha erken bir tavsiye edilen başvuru tarihi varsa bunu dikkate alın. Belli bir süre sonra başvuru paketlerinizin yerine ulaşıp ulaşmadığını kontrol edin. Hocalarla yazışmalarınız devam edebilir. Başvurunuzla ilgili karar verilene kadar başvurunuzu kötü yönde etkileyecek bir harekette bulunmamaya özen gösterin.