Tarih Bilimine Giriş / Uyarılar: |
Kronolojik, coğrafi veya analitik tarih araştırmalarının her biri insanlık tarihinin sadece bir yönünü aydınlatır. Bu nedenle, hiçbir araştırma tek başına insanlığın tarihini bir bütün halinde kavramamıza yetmez. Başlangıcından günümüze kadar insanlık tarihi kesintisiz bir süreç halinde gelişmiştir. İnsanlık tarihini "sınıflandırarak" incelemenin temel amacı, tarih araştırmalarını ve öğretimini kolaylaştırmaktır. Tarih öncesi çağda bazı toplumların birden fazla dönemin özelliğini aynı anda yaşamış olması, göç ve istila gibi gelişmelerin toplumların tarihsel gelişim süreci üzerinde etkili olduğunu kanıtlar. Her tarihi olay, içinde meydana geldiği dönemin özelliklerini taşır. Bu nedenle, tarih araştırmalarında "doğru ve tarafsız" bilgi elde etmek için, geçmişte yaşanan olaylar o günün koşulları içerisinde ele alınmalıdır. Hiçbir tarihçi, ulaştığı sonuçların en doğru, en kesin bilgi olduğunu ileri süremez. Bulunacak her yeni belge eski bilgimizi destekleyebileceği gibi, değiştirebilir de. Tarihi inceleme ve anlama sayesinde insanlar "tarih bilinci" kazanır. "Objektif tarih bilgisi" geleceğin inşasında toplumlara yol gösterir. Bir kazı yerinde tarım aletleri, evler ve saraylar gibi bulguların elde edilmesi, o yörede yaşayanların yerleşik ve üretici yaşama geçtiklerini gösterir. İhtiyaçların insanları araştırma ve incelemeye yöneltmesi, "yaşam koşullarının bilim ve sanat eserleri üzerinde etkili olduğu" yargısını doğrular. |
GENEL KAVRAMLAR
Tarih, geçmişte yaşamış insan topluluklarının birbirleriyle olan ilişkilerini,savaş
ve barışlarını, kültürlerini, medeniyetlerini, sosyoekonomik yapılarını
belgelere dayanarak, yer ve zaman göstererek, sebep - sonuç ilişkisi
içerisinde inceleyen ve objektif olarak açıklayan bir bilimdir. Tarihi Olayların Özellikleri: 1. Geçmiş olayları inceler. 2. İnsan toplulukları tarafından meydana getirilir. 3. Belgelere dayanmalıdır. 4. Yer
ve zaman belirtilmelidir. 5. Sebep - sonuç ilişkisi
olmalıdır. 6. Objektif olunmalıdır. 7. Tarihi olaylar tekrarlanamaz (Deney ve gözlem
yapılamaz). 8. Olayın meydana geldiği devrin şartları ve
değer yargıları iyi bilinmelidir. 9. Araştırma mümkün olduğu kadar olayın geçtiği
yerde yapılmalıdır. TARİHİN
YARDIMCI BİLİMLERİ
Coğrafya: Yer bilimi Arkeoloji: Kazı bilimi
(özellikle tarih öncesi dönemlerin incelenmesinde yardımcı olur.) Antropoloji: Irk bilimi Etnografya: Öz kültür bilimi Paleografya: Yazı bilimi Nümizmatik (Meskukat): Para bilimi Diplomasi: Belge bilimi (Devletler arası resmi yazışmaları, belgeleri inceler.) Sosyoloji: Toplum bilimi Kronoloji: Takvim bilimi Filoloji: Dil bilimi Meraldik: Arma bilimi Sigillografya: Mühür bilimi
TARİHİN KONUSU
İnsan faaliyetleri ve bu faaliyetlerin
sonucunu içerir. İnsan faaliyetleri önce düşünce olarak ortaya çıkar,
daha sonra uygulama alanına konulması ile olgu ve olaylar şekline
dönüşür. Olgu : Fetih hareketi, nüfus artışı... Olay : İstanbul'un fethi, bir çocuğun doğumu... TARİH YAZICILIĞININ GEÇİRDİĞİ AŞAMALAR
1. Hikayeci (Nakilci) Tarih: Olaylar hikayeler şeklinde, mübalağalı
biçimde ele alınır. Sebep -sonuç ilişkisi yoktur. 2. Öğretici Tarih (Pragmatik): Olaylardan ders çıkarmak suretiyle,
toplumun ahlak ve karakterini geliştirmeyi amaçlar. Kahramanlar ön
plana çıkartılır. 3. Sosyal Tarih : Olayların duygusal yönlerini
dikkate almadan açıklayan tarih anlayışıdır. 4. Neden - Nasılcı (Bilimsel) Tarih: Olaylar, sebep - sonuç ilişkisi
içinde, neden ve nasıl sorularına cevap aranarak incelenir. 5. Kronik Tarih: Her yılın olayları aralarında
herhangi bir bağlantı gözetilmeden arka arkaya sıralanır. Not:
Tarih yazıcılığı Hitit krallarının tutturduğu yıllıklarla (anal) başlar.
TARİH ÇEŞİTLERİ
A) Zamana Göre: İlkçağ uygarlıkları, ortaçağda
Avrupa... B) Mekana Göre: Orta Asya Türk Tarihi,
Türkiye Tarihi... C) Konuya Göre : Siyasi Tarih, Kültür Tarihi,
Bilim Tarihi, Sanat Tarihi, Spor Tarihi... TAKViM
1. Güneş yılı esaslı: 365 gün 6 saattir.
Mısırlılar bulmuştur. 2. Ay yılı esaslı: 354 gündür. Sümerler
bulmuştur. TÜRKLERİN TARİH BOYUNCA KULLANDIĞI TAKVİMLER1. 12 Hayvanlı Takvim: Güneş yılı esaslıdır. Her yıla bir hayvan ismi verilir. 12 aydan
oluşur. Hunlar, Göktürkler,
Uygurlar, Kırgızlar, Moğollar v.s. tarafından kullanılmıştır. Başlangıcı
yoktur. 2. Hicri Takvim: Ay yılı esaslıdır.ilk
kez Hz. Ömer zamanında kullanılmaya başlanmıştır. Hicret başlangıçlıdır. 3. Celali Takvim: Büyük Selçuklu Devleti'nde
Melikşah zamanında ayrıca Harzemşahlar ve Babürler tarafından da kullanılmıştır.
Güneş yılı esaslıdır. İran kökenlidir. (1079) 4. Rumi (Mail) Takvim: Güneş yılı esaslı bir takvimdir. Osmanlılar’ da IV. Mehmet zamanında
kullanılmaya başlanmıştır. Sadece ekonomik alanda kullanılmıştır.Tanzimatla
beraber resmileşerek yaygınlaşmıştır.
Hicret başlangıçlıdır. 5. Miladi Takvim: 1 Ocak 1926'dan itibaren
kullanılmaya başlanmıştır. Mısırlılar bulmuş, Yunan ve Romalılar
geliştirmiştir. Hz. İsa'nın doğumu (Milad - 0) başlangıç kabul edilmiştir. TARİHİN ÇAĞLARA
AYRILMASI
A) TARİH ÖNCESİ (PREHİSTORİK) DEVİRLER
I. TAŞ DEVRİ: a) Kaba taş : Araç - gereç yapımı
yoktur. İnsanlar toplayıcılıkla geçinmektedirler. En ilkel ve en uzun dönemdir. b) Yontma
taş : Araç - gereç yapımı başlamıştır. Toplayıcılık yanında
avcılık başlamış, insanlar mağaralara çekilmişlerdir. Resim ve kabartma
eserlere (güzel sanatların ilk örnekleri) rastlanmıştır. Ateş, devrin
sonlarına doğru bulunmuştur. c) Cilalı taş : Topraktan araç- gereç
yapımı başlamış, seramik sanatının temeli atılmıştır. Üreticilikle birlikte yerleşik hayat başlamıştır. Hayvanlar
evcilleştirilmiş, Dolmen ve Menhirler yapılmıştır. Not: Cilalı taş ile bakır devri arasındaki
geçiş dönemine "Kalkolitik devir" denilir. II. MADEN DEVRİ: a) Bakır devri b) Tunç devri; ilk site devletleri, ardından büyük devletler kuruldu.
c) Demir devri; devrin sonunda
yazı bulundu.
Not-1: Tarih öncesi dönemlerin devirlere
ayrılmasında, kullanılan araç-gereçlere dikkat edilir. Not-2: Tarih öncesi dönemlere karanlık
devirler de denir. Not-3: Bütün devirler bütün toplumlarda
aynı anda yaşanmamıştır. Not-4: Her toplum bütün devirleri sırasıyla
yaşamamıştır. Not-5: Devlet düşüncesinin
ortaya çıkması Tunç devrindedir. Not-6: İnsanların ihtiyaçları icadları
ortaya çıkarmıştır . B) TARİHİ ÇAĞLAR
Tarihi çağlara ayırmanın bilimsel bir yönü yoktur, öğrenmeyi ve araştırmayı
kolaylaştırmak içindir. Önemli toplumsal ve ekonomik olaylar çağ başlangıcı
kabul edilmiştir. I. İlkçağ : (Yazının bulunması M.Ö. 3000 - Kavimler Göçü
375) II. Ortaçağ : (Kavimler Göçü 375 - İstanbul'un Fethi 1453) III. Yeniçağ : (İstanbul'un Fethi 1453 - Fransız ihtilali
1789) IV. Yakınçağ : (Fransız İhtilali 1789 -——>)
|