|
BİLİMSEL
YÖNTEM
BİYOLOJİ : Canlıların yapıları, yaşayışları ve çevre ile ilişkilerini,
canlılık özelliklerini araştıran, Fizik ve Kimyanın ilkelerini de kullanarak
yaşamı açıklamaya çalışan pozitif bir bilimdir.Kısaca canlı doğayı inceler.
Biyoloji biliminin gerçek amacı; canlılar dünyasından insanlığa faydalı
sonuçlar çıkarmaktır.
Biyoloji iki büyük alana ayrılır:
1 - Botanik (bitki bilimi)
2 - Zooloji (hayvan bilimi)
Biyolojinin inceleme alanı çok geniş olduğundan canlılar hakkında daha
kapsamlı ve ayrıntılı bilgiler edinmek için, daha küçük alt birimlere
ayrılarak canlıları inceler. Bu alt dallardan bazıları şunlardır;
Moleküler biyoloji : Canlı hücrelerin yapısını molekül düzeyde
inceler.
Sitoloji : Canlı yapısını oluşturan hücrelerin mikroskobik yapı
ve özelliklerini inceler.
Histoloji : Dokuları inceler
Morfoloji : Canlıların dış görünüş özellikleri ve yapılarını
inceler.
Fizyoloji : Hücre veya organların çalışmasını ve fonksiyonlarını
inceler.
Anatomi : Canlıların iç yapılarını inceler.
Embriyoloji : Canlıların döllenmiş yumurtadan(zigot) itibaren
geçirdiği gelişme basamaklarını inceler.
Biyokimya : Canlıların yapısını oluşturan organik maddelerin
kimyasal yapısını inceler.
Genetik : Atalar ve oğul döller arasındaki benzerlik veya farklılıkların
nedenlerini, özelliklerin soydan soya hangi kurallara bağlı olarak aktarıldığını
inceleyen kalıtım(irsiyet) bilimidir.
Ontogeni : Bir bireyin evrimsel geçmişini inceler.
Filogeni : Bir grup organizmanın (soyun = türün) evrimsel geçmişini
inceler.
Paleontoloji : Bugün soyları tükenmiş olan canlıların fosillerini
inceler.
Taksonomi(sistematik) : Canlıların sınıflandırılmasını inceler
Ekoloji : Canlı gruplarının biyolojik yapısı ve bunun çevre ile
olan ilişkilerini inceler.
Biyocoğrafya : Canlıların yeryüzündeki coğrafi dağılışını inceler.
Etiyoloji : Canlıların davranış özelliklerini inceler.
Parazitoloji : Parazit canlıların özelliklerini inceler.
Bakteriyoloji : Bakterileri inceler.
Viroloji : Virüsleri inceler.
Patoloji : Hastalıkların belirti ve nedenlerini inceler.
Biyometri : Biyolojik olayları istatiksel olarak inceler.
BİLİM NEDİR ? ÖZELLİKLERİ NELERDİR ?
Bu sorular günümüz insanını yakından ilgilendiren sorulardır.Bazen medyumlar,
falcılar, muska yazanlar, şarlatanlar vs. her önüne gelen bilim yaptığını
savunmaktadır.Bilim nedir? Özellikleri nelerdir? sorusunun yanıtı bizi
bu tür şarlatanlıklardan koruyacaktır.
BİLİMİN (Bilim adamının) ÖZELLİKLERİ
1 - Otorite tanımaz
2 - Mantıksaldır
3 - Kuşkucudur
4 - Önyargıdan uzak ve tarafsızdır.
5 - Eleştiricidir.
6 - Değişimi savunur.
7 - Genelle ilgilenir.
8 - Seçicidir.
9 - Pozitiftir
10 - Ölçme ve deneye dayanır.
11 - Evrenseldir
12 - Geniş bir hayal ve yorumlama gücü vardır.
Bilim : Var olan gerçekleri gözlem, hipotez, mantık ve deney yoluyla
açıklamak ispatlamaktır.
Bilim : Tarafsız gözlem ve deneylerle elde edilen, düzenlenmiş bilgiler
topluluğudur.
Bilim : Deney ve gözlemler ışığında gelişen, bizi yeni gözlem ve deney
serilerine götüren kavramlar dizisidir.
BİLİMSEL YÖNTEM
Duyu organlarımızla algılayabildiğimiz her şeye "varlık" denir.Canlı
ve cansız varlıkların oluşturduğu bütüne "doğa = tabiat" denir.
Doğa olaylarını inceleyen bilim dalına "Fen Bilgisi" denir.
Fen bilgisinin "Fizik - Kimya - Biyoloji" olmak üzere 3 temel
alanı vardır.
Fizik : Madde ile madde, madde ile enerji arasındaki ilişkileri inceler
Kimya : Maddenin yapısını ve maddenin yapısındaki köklü değişmeleri
inceler.
Biyoloji : Canlılar dünyasını inceler.
Doğada meydana gelen olaylara "Doğa Olayları" denir.
Doğa olayları hakkında sorulan her soruya "Bilimsel Problem"
denir. Bilimsel problemin çözüm yoluna da "Bilimsel Yöntem"
denir.
Bilimsel yöntemin başlıca özelliği sorular sormak ve yanıtlar aramaktır.
Başka bir deyişle "Neden - Sonuç" ilişkisini açıklamaktır.
Bilimsel problemin çözülmesi için yapılan çalışmalara "Bilimsel
çalışma" denir. Bilimsel çalışma bazı temel basamaklardan oluşur.
Bu basamaklara "Bilimsel Yöntem" denir.
Bu yönteme uymayan çalışmalar, bilimsel olarak kabul edilmezler. Bu
aşamalar;
1. Problem tespiti
2. Veri toplama
3. Hipotez kurma
4. Tahminler yapma
5. Kontrollü deneylerle sınama aşamalarıdır.
1- Hipotez hiçbir kuşkuya yer vermeyecek şekilde doğrulanırsa :
Evrensel gerçek haline gelir buna "Kanun = Yasa" denir.
2- Hipotez kısmen doğrulanır, tamamen reddedilmezse ve yeni bulgularla
desteklenirse "Teori = Kuram" haline gelir.
3- Hipotez deneylerle doğrulanamazsa : Hipotez değiştirilir.
I. Problem tespiti : Problem doğru, açık anlaşılır olarak sorulur.
Karmaşıksa basite indirgenir. Uzunsa, anlamlı bölümlere ayrılır. Her
bölüm ayrı bir problemmiş gibi çözülerek sonuçları birleştirilir.
II. Veri toplama : Deneyler, gözlemler, inceleme ve araştırmalar yapılarak,
problemle ilgili tüm gerçekler(veri) toplanır.
III. Hipotez (varsayım) kurma : Hipotez problemin geçici çözüm yoludur.
Başka bir deyişle ön kestirmeye dayanan cevabıdır. Hipotez cümlesinin
genel kalıbı;
Belki de ........................ dır. Şeklindedir.
Bir hipotez şu özelliklere sahip olmalıdır:
a) Probleme yanıt vermelidir.
b) Eldeki tüm verileri kapsamalıdır.
c) Değiştirilebilir olmalıdır.
d) Üzerinde tahminler yapılarak, deneylerle sınanabilmelidir.
IV. Tahmin (vargı) : Hipoteze dayalı yapılan mantıksal çıkarımlardır.
Tahminler mantıksal cümleler sonucunda ileri sürülen fikirlerdir. Tahmin
cümlesinin genel kalıbı;
Eğer ............... ise ...................... dır. Şeklindedir.
V. Kontrollü Deneyler : Hipoteze dayalı yapılan tahminlerin dolayısı
ile hipotezin geçerliliğinin, doğruluğunun araştırılması işlemidir.
Bu araştırma, deney sonuçları tahminlerle karşılaştırılarak yapılır.
Bu karşılaştırmadan üç ayrı sonuca ulaşılabilir.
1 - Deney sonuçları hipotez ve tahminleri destekliyorsa hipotez evrensel
gerçek halini alır ve kanunlaşır.
2 - Deney sonuçları hipotez ve tahminleri kısmen destekliyor, tamamen
reddetmiyorsa, hipotez yeni bulgularla desteklendikçe kökleşir ve teori
halini alır.
3 - Deney sonuçları hipotez ve tahminleri desteklemiyorsa hipotez değiştirilir.
Veri (gerçek) : Aynı koşulda aynı sonucu veren gözlemlerdir.
Gözlem : Olaylar hakkında duyu organlarımızla edindiğimiz izlenimlerdir.
Gözlemler iki çeşittir;
a) Nicel Gözlem : Ölçmeye dayanan gözlemlerdir.İfadelerde ölçü değeri
ve birimi kullanılır.
b) Nitel Gözlem : Ölçmeye dayanmayan sadece duyu organlarımızla yapılan
gözlemlerdir.Büyük - küçük, çok - az, hızlı - yavaş vb. ifadeler kullanılır.
Bilimsel değildir.
Deney : Koşulları laboratuvarda hazırlanarak yapılan kontrollü gözlemlerdir.
a) Ampirik (deneme - yanılma) deneyler : Problemle ilgili elde yeterli
veri yoksa başvurulur. Sonuç deneme - yanılma yoluyla tesadüfen bulunur
b) Kontrollü deneyler : Deney başında, deney sonucuna etki edebilecek
koşulların hepsi sabit tutularak, her denemede bir tanesi değiştirilir.
Değiştirilene deney, sabit tutulanlara kontrol grubu denir. Deney sonucunda
elde edilen sonuç kontrol grubu ile karşılaştırılır. Değişiklik, deney
grubunda değiştirilen koşulla açıklanır.
ÖRNEK:
"Bütün bitkisel hücrelerde kloroplast bulunur." hipotezini
kanıtlamaya çalışan bir bilim adamı, bitkileri meydana getiren hücre
türlerinin büyük bir kısmında kloroplast bulunmadığını saptamıştır.
Bu bilim adamının yapacağı ilk iş aşağıdakilerden hangisidir? (1981
- ÖSS)
A) Yeni kanıtlar aramak.
B) Hipotezini değiştirmek.
C) Hipoteze dayalı tahminler yapmak.
D) Kontrollü deneyler düzenlemek.
E) Nicel gözlemler yapmaya çalışmak.
ÖRNEK:
Aşağıdakilerden dördü doğruluğu kolaylıkla denetlenebilen birer gözlem,
bir tanesi ise bu gözlemlere dayanarak ulaşılabilecek sonuç niteliğindedir.
Bu sonuç hangisidir? (1983 - ÖSS)
A) Yükseklerde yaşayan memelilerin nabızları daha hızlıdır.
B) Yükseklerde yaşayan memelilerin kanında daha fazla alyuvar vardır.
C) Yüksekte yaşayan memeliler daha fazla oksijene muhtaçtırlar.
D) Yüksekte yaşayan memeliler daha sık soluk alıp verirler.
E) Yüksekte yaşayan memelilerin kan basınçları daha fazladır
|
